Η Σαρακοστή είναι μια περίοδος που έχει καθοριστεί από την Εκκλησία ως περίοδος νηστείας.

Είναι επίσης γνωστή ως Τεσσαρακοστή ή Μεγάλη Σαρακοστή και αναφέρεται στη νηστεία που τηρούμε πριν από το Πάσχα. Το όνομά της προέρχεται από τον αριθμό σαράντα (40), καθώς αρχικά διαρκούσε 40 ημέρες (6 εβδομάδες).

Αρχικά, οι 40 ημέρες αφορούσαν την περίοδο πριν τη Μεγάλη Εβδομάδα. Αργότερα, προστέθηκε και η Μεγάλη Εβδομάδα, με αποτέλεσμα η Σαρακοστή να διαρκεί πλέον 48 ημέρες.

Η Μεγάλη Σαρακοστή είναι η πιο σημαντική περίοδος νηστείας στην Ορθόδοξη Εκκλησία, όχι από άποψη διάρκειας, αλλά από άποψη σημασίας.

Ξεκινάει από την Καθαρά Δευτέρα και ολοκληρώνεται μετά την Ανάσταση, το Μεγάλο Σάββατο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, καταναλώνουμε νηστίσιμα φαγητά, που είναι γνωστά ως σαρακοστιανά (αποχή από την κατανάλωση τροφίμων ζωικής προέλευσης-κρέας, ψάρια, αβγά, γαλακτοκομικά προϊόντα), καθώς και από το κρασί και το λάδι.

Η Σαρακοστή είναι σχεδόν συνυφασμένη με τον μήνα Μάρτιο. Χαρακτηριστική είναι η φράση «Λείπει ο Μάρτης απ’ τη Σαρακοστή;», που συνήθως λέγεται για όσους θέλουν να είναι σε όλα «παρών».

Η κυρά – Σαρακοστή και τα έθιμά της

Το έθιμο της κυρά-Σαρακοστής σχετίζεται με τη γιορτή του Πάσχα και αποτελεί ένα αυτοσχέδιο ημερολόγιο για την περίοδο της Σαρακοστής.

Η Σαρακοστή παίρνει τη μορφή μιας γυναικείας φιγούρας, που φτιάχνεται από ζυμάρι ή σαν πάνινη κούκλα. Η μορφή αυτή έχει σταυρωμένα χέρια σε στάση προσευχής, χωρίς στόμα, καθώς νηστεύει, και επτά πόδια, τα οποία συμβολίζουν τις επτά εβδομάδες της νηστείας μέχρι το Πάσχα.

Το τελευταίο πόδι κόβεται το Μεγάλο Σάββατο, και σε ορισμένα μέρη, σε αυτό το πόδι «κρύβεται» ένα ξερό σύκο. Αυτός που το βρει θεωρείται ο τυχερός, κάτι παρόμοιο με το φλουρί στην πρωτοχρονιάτικη βασιλόπιτα.

Η ιστορία της λαγάνας

Η ιστορία της λαγάνας ξεκινά από την αρχαιότητα και φτάνει μέχρι τις μέρες μας. Ο Αριστοφάνης στις «Εκκλησιάζουσες» λέει «Λαγάνα πέττεται», δηλαδή «Λαγάνες γίνονται». Επίσης, ο Οράτιος στα κείμενά του αναφέρει τη λαγάνα ως «Το γλύκισμα των φτωχών».

Το έθιμο της λαγάνας παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητο στο πέρασμα των αιώνων και σήμερα παρασκευάζεται με μεράκι από τους αρτοποιούς της κάθε συνοικίας, πάντα τραγανή, νόστιμη και πασπαλισμένη με σουσάμι, δίνοντάς της μια ξεχωριστή γεύση. Καταναλώνεται κατά το έθιμο πάντα την Καθαρή Δευτέρα, που είναι η πρώτη μέρα της Σαρακοστής.