Η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα εγκλήματα κατά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της ψυχικής υγείας των θυμάτων. Στην προσπάθεια κατανόησης και αντιμετώπισης αυτού του φαινομένου, συχνά χρησιμοποιούνται οι όροι «παιδοφιλία» και «παιδεραστία», οι οποίοι, αν και συνδέονται, έχουν διακριτές διαφορές τόσο στον επιστημονικό όσο και στον νομικό λόγο.

Παιδοφιλία vs. Παιδεραστία

Η παιδοφιλία (paedophilia) είναι ψυχιατρικός όρος και ταξινομείται στις παραφιλίες σύμφωνα με το DSM-5 (Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών). Αναφέρεται σε επίμονες, επαναλαμβανόμενες σεξουαλικές φαντασιώσεις, παρορμήσεις ή συμπεριφορές που αφορούν προεφηβικά παιδιά (συνήθως κάτω των 13 ετών). Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η διάγνωση παιδοφιλικής διαταραχής δεν σημαίνει απαραίτητα τέλεση εγκλήματος, καθώς κάποιοι παιδόφιλοι δεν προβαίνουν σε πράξεις κακοποίησης, ενώ αντίστροφα, όχι όλοι οι παιδεραστές είναι παιδόφιλοι.

Η παιδεραστία (pederasty), από την άλλη, αναφέρεται σε πραγματικές σεξουαλικές πράξεις με ανήλικους και αποτελεί σοβαρό ποινικό αδίκημα. Η παιδεραστία δεν είναι μια ψυχική διαταραχή από μόνη της, αλλά μια εγκληματική πράξη που καταδικάζεται αυστηρά από τη νομοθεσία. Ο παιδεραστής είναι το άτομο που εκδηλώνει τη συμπεριφορά της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων, ανεξάρτητα από το αν πληροί τα διαγνωστικά κριτήρια της παιδοφιλίας.

Η Σεξουαλική Κακοποίηση και οι Επιπτώσεις της

Η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών περιλαμβάνει κάθε μορφή εξαναγκασμού, εκμετάλλευσης ή παραβίασης της σωματικής και ψυχολογικής ακεραιότητας του παιδιού με σεξουαλικό σκοπό. Οι συνέπειες για το θύμα μπορεί να είναι μακροχρόνιες και καταστροφικές, περιλαμβάνοντας:

• Διαταραχές μετατραυματικού στρες (PTSD)
• Κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές
• Δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις και την εμπιστοσύνη
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές
• Αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης εξαρτήσεων από ουσίες

Η έγκαιρη παρέμβαση, η ψυχολογική υποστήριξη και η απονομή δικαιοσύνης είναι απαραίτητες για την προστασία των παιδιών και την αντιμετώπιση των συνεπειών αυτής της αποτρόπαιης πράξης.

Χημικός Ευνουχισμός: Λύση ή Διχασμός;

Σε πολλές χώρες, ως απάντηση στα εγκλήματα σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων, εφαρμόζεται ο χημικός ευνουχισμός.

Πρόκειται για μια ιατρική παρέμβαση που περιλαμβάνει τη χορήγηση φαρμακευτικών ουσιών, όπως αντι-ανδρογόνα ή αγωνιστές της ορμόνης GnRH, με σκοπό τη μείωση της τεστοστερόνης και, κατ’ επέκταση, της σεξουαλικής ορμής.

Ο χημικός ευνουχισμός δεν είναι μόνιμος, καθώς η διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής μπορεί να οδηγήσει στην επαναφορά της σεξουαλικής επιθυμίας. Σε κάποιες χώρες, η εφαρμογή του είναι υποχρεωτική για σεξουαλικούς εγκληματίες, ενώ σε άλλες αποτελεί επιλογή του ίδιου του δράστη, συνήθως ως εναλλακτική ποινή έναντι του εγκλεισμού.

Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα και η ηθική της πρακτικής αυτής προκαλεί έντονες συζητήσεις. Οι υποστηρικτές θεωρούν ότι αποτελεί ένα εργαλείο μείωσης της υποτροπής, ενώ οι επικριτές επισημαίνουν ότι δεν αντιμετωπίζει τις βαθύτερες ψυχοπαθολογικές αιτίες της παιδοφιλικής διαταραχής.

Πρόληψη και Αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση της παιδοφιλίας και της παιδεραστίας δεν είναι μονόδρομος. Απαιτείται ένας πολυεπίπεδος σχεδιασμός που περιλαμβάνει:

• Αυστηρότερη νομοθεσία και δικαστική προστασία των θυμάτων
• Πρόσβαση σε θεραπευτικά προγράμματα για άτομα με παιδοφιλικές τάσεις πριν διαπράξουν αδίκημα
• Προγράμματα πρόληψης και σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία
• Εκπαίδευση γονέων για την αναγνώριση προειδοποιητικών ενδείξεων
• Συστηματική θεραπευτική παρέμβαση για τους δράστες, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος επανάληψης των εγκλημάτων

Η προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση αποτελεί κοινωνική ευθύνη. Ο διάλογος, η επιστημονική τεκμηρίωση και οι σωστές παρεμβάσεις μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία ενός ασφαλέστερου κόσμου για τα παιδιά μας.

Δρ. Γιώργος Μικελλίδης MD,PhD, FRCPsych,
CCT (UK) Ψυχίατρος

Διευθυντής στο Κέντρο Διακρανιακής Μαγνητικής Διέγερσης ,Cyprus rTMS
Κλινικός Επίκουρος Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας