Τα τραύματα που κουβαλάμε συχνά δεν είναι αποκλειστικά δικά μας. Μπορεί να είναι κληρονομημένα από προηγούμενες γενιές, να είναι το αποτέλεσμα της οικογενειακής δυναμικής, ή να προκύπτουν από συναισθηματικές αποτυχίες που δε μας ανήκουν.

Ωστόσο, όσο κι αν τα βιώνουμε σαν δικά μας, η κατανόηση της προέλευσής τους μπορεί να αποτελέσει το πρώτο βήμα για την προσωπική μας θεραπεία.

Η ψυχοθεραπεία συχνά εντοπίζει τα τραύματα που «περνάνε» από γενιά σε γενιά, καταλήγοντας σε συμπεριφορές, φόβους και αντιδράσεις που δεν είναι απαραίτητα δικές μας. Η οικογένεια λειτουργεί ως σύστημα αλληλεπίδρασης, όπου κάθε μέλος επηρεάζει τα υπόλοιπα. Έτσι, τα συναισθηματικά ή ψυχικά τραύματα μπορεί να «μεταδοθούν» από τον πατέρα ή τη μητέρα, τους παππούδες ή ακόμα και από άλλους συγγενείς.

Για παράδειγμα, ένας άντρας μπορεί να κουβαλά τον φόβο της αποτυχίας στον επαγγελματικό τομέα, επειδή ο πατέρας του πέρασε την ίδια αβεβαιότητα και ανησυχία, ενώ του μετέδωσε την πεποίθηση πως η αξία του βρίσκεται στη δουλειά του. Παρά το γεγονός ότι έχει καταφέρει αρκετά στη ζωή του, νιώθει συνεχώς πως δεν είναι αρκετός. Αυτή η αίσθηση ανασφάλειας έχει τις ρίζες της στη σχέση του με τον πατέρα του, ο οποίος πάντα τον πίεζε να πετυχαίνει περισσότερα, χωρίς ποτέ να εκφράσει ικανοποίηση για τις επιτυχίες του.

Μια γυναίκα μπορεί να αναπτύξει ανασφάλεια για την εικόνα του σώματός της, εξαιτίας της υπερβολικής κριτικής και των αυστηρών προτύπων ομορφιάς που υπήρχαν στην οικογένειά της. Καθώς μεγαλώνει, αναγνωρίζει ότι οι επικρίσεις για την εμφάνιση της ξεκινούσαν από τη μητέρα της, η οποία αν και φαινόταν να προσπαθεί να την προστατεύσει από τις «παγίδες» της κοινωνικής αποδοχής, τελικά μετέδωσε τη δική της ανασφάλεια. Οπότε, κάθε φορά που αυτή η γυναίκα κοιτάζεται στον καθρέφτη, βλέπει όχι μόνο το δικό της σώμα, αλλά και την πίεση που υπήρχε στην οικογένεια να είναι πάντα «ιδανική» εξωτερικά.
Το πιο δύσκολο κομμάτι είναι να ξεχωρίσουμε ποια τραύματα είναι δικά μας και ποια προέρχονται από το οικογενειακό μας σύστημα. Αυτή η διάκριση απαιτεί ενδοσκόπηση και συχνά καθοδήγηση από έναν θεραπευτή.

Μερικές φορές τα τραύματα είναι τόσο βαθιά «ριζωμένα» στην προσωπικότητά μας που τα αποδεχόμαστε ως μέρος της ύπαρξής και του χαρακτήρα μας. Μπορεί να έχουμε μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον γεμάτο αγάπη, αλλά και ασταθή συναισθηματικά μοντέλα ή περιοριστικούς κανόνες.

Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με αυτά τα «κρυμμένα» τραύματα, το πρώτο βήμα είναι να ρωτήσουμε:

• Ποια συναισθήματα βιώνω αυτή τη στιγμή; Είναι απόλυτα δικά μου ή τα έχω «κληρονομήσει» από την οικογένειά μου;

• Τι έμαθα για την αξία μου από τους γονείς μου ή τους σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή μου; Είναι αυτή η αξία που θέλω να πιστεύω για τον εαυτό μου;

• Ποιες πεποιθήσεις κουβαλώ σχετικά με την επιτυχία, την αποτυχία, την αγάπη ή την αποδοχή; Είναι αυτές οι πεποιθήσεις δικές μου ή τις έχω αποδεχτεί από το οικογενειακό περιβάλλον;

Ασκήσεις για προσωπική ενδοσκόπηση.

1.Η αναδρομή στην παιδική ηλικία:

Καθίστε με κλειστά μάτια και προσπαθήστε να θυμηθείτε τα πιο χαρακτηριστικά συναισθήματα της παιδικής σας ηλικίας. Ποιες σκέψεις ή αξίες σας «επιβλήθηκαν» από τους γονείς ή τους συγγενείς σας; Ποιες καταστάσεις σας έκαναν να νιώσετε ανεπαρκείς ή υπερβολικά πιεσμένοι;

2. Η ερώτηση του «Τι θα ήθελα να αλλάξω;»:

Γράψτε τρία πράγματα που θα θέλατε να αλλάξετε στον τρόπο που αντιμετωπίζετε την επιτυχία, την εικόνα του σώματος ή τις διαπροσωπικές σχέσεις σας. Συγκρίνετε αυτά με τα πρότυπα που είχατε από την οικογένειά σας.

3. Ασκηση της απόστασης:

Φανταστείτε ότι κάποιος άλλος, ζει την ίδια ζωή που ζείτε εσείς, και ότι αυτός ο άλλος ζει με τις ίδιες ανασφάλειες και φόβους.

Σκεφτείτε πώς θα τον συμβουλεύατε. Οι απαντήσεις μπορεί να σας δώσουν κατευθύνσεις για το πώς να δείτε το πρόβλημα από άλλη οπτική γωνία.

Ο σκοπός της ψυχοθεραπείας και της ενδοσκόπησης είναι να σπάσουμε τον κύκλο των κληρονομημένων τραυμάτων, να αναγνωρίσουμε την επιρροή που ασκούν στην ζωή μας και να δημιουργήσουμε νέους τρόπους σκέψης και δράσης που είναι πιο αυθεντικοί και υγιείς για εμάς. Η κατανόηση ότι δεν είμαστε «τα τραύματά μας», ότι μπορούμε να επιλέξουμε να ζήσουμε διαφορετικά, είναι το πρώτο βήμα προς την απελευθέρωση.

Το να αντιληφθούμε ποια τραύματα μας ανήκουν και ποια όχι, δεν σημαίνει να απαξιώσουμε την οικογενειακή μας κληρονομιά.

Αντίθετα, μας επιτρέπει να την κατανοήσουμε και να τη διαχειριστούμε με τρόπο που να μας επιτρέπει να προχωρήσουμε μπροστά, πιο συνειδητοποιημένοι και πιο ελεύθεροι.

Η θεραπεία ξεκινά από την κατανόηση. Και η κατανόηση, πάντα, ξεκινά από τον εαυτό μας.

Άννα Μαρία Παπαδοπούλου
Ψυχολόγος Υγείας / Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια