Οι κοινωνίες γίνονται όλο και πιο προοδευτικές σήμερα και σύμφωνα με δημοσίευμα του BBC, πολλοί άνθρωποι αποδέχονται ότι η αγάπη εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους. Γιατί, λοιπόν, οι άνθρωποι συνεχίζουν να κρίνουν τα ζευγάρια που έχουν μεγάλη διαφορά ηλικίας;

Ένα διάγραμμα από το 2019 συνεχώς επανεμφανίζεται στα κοινωνικά μέσα: ένα γράφημα που δείχνει την ιστορία ραντεβού του Λεονάρντο ΝτιΚάπριο. Ένας χρήστης του Reddit είχε παρατηρήσει μια τάση – παρόλο που ο ηθοποιός ήταν 44 χρονών εκείνη την εποχή, φαινόταν να βγαίνει μόνο με γυναίκες ηλικίας 25 ή νεότερες, πάντα χωρίζοντας με τις συντρόφους του πριν φτάσουν στα 26 τους.

Οι αντιδράσεις στο διάγραμμα ήταν ανάμεικτες, μερικοί επαίνεσαν τον ΝτιΚάπριο για την ικανότητά του να προσελκύει νεότερες γυναίκες, ενώ άλλοι τον κατηγόρησαν, παρακαλώντας τον να βρει κάποιον πιο κοντά στην ηλικία του. Ακόμα και στα τρία χρόνια από τότε, το διάγραμμα συνεχίζει να επανεμφανίζεται, καθώς οι σχολιαστές παρακολουθούν με προσοχή τη σχέση του ΝτιΚάπριο με την 24χρονη Καμίλα Μορόνε.

Οι αντιδράσεις στις συνήθειες ραντεβού του ηθοποιού ενσωματώνουν τις αντιφατικές απόψεις γύρω από τις σχέσεις με διαφορά ηλικίας – για κάποιους, είναι πηγή θαυμασμού, ενώ για άλλους υπάρχει κάτι ανησυχητικό στο να είσαι με κάποιον πολύ νεότερο.

Από τη Ντέμι Μουρ και τον Άστον Κούτσερ, μέχρι τον Τζορτζ και την Αμάλ Κλούνεϊ, οι σχέσεις με διαφορά ηλικίας υψηλού προφίλ πάντα προκαλούσαν συζητήσεις. Αν και το 2014 η μέση διαφορά ηλικίας στις ετεροφυλόφιλες σχέσεις στις ΗΠΑ ήταν σχετικά μικρή, 2,3 χρόνια, πολλά ζευγάρια έχουν μια πολύ μεγαλύτερη διαφορά. Στις δυτικές χώρες, περίπου το 8% των ετεροφυλόφιλων ζευγαριών έχουν διαφορά ηλικίας 10 ετών ή και περισσότερο, φτάνοντας το 25% στα ζευγάρια ανδρών-ανδρών και το 15% στις σχέσεις γυναικών-γυναικών. Για μερικούς η διαφορά είναι ακόμα μεγαλύτερη – τα δεδομένα δείχνουν ότι περίπου το 1% των ετεροφυλόφιλων ζευγαριών στις ΗΠΑ έχουν διαφορά ηλικίας 28 ετών ή και περισσότερο.

Οι απόψεις μας γύρω από τις σχέσεις με διαφορά ηλικίας διαμορφώνονται από χιλιάδες χρόνια εξελικτικής ψυχολογίας, καθώς και από γενιές κοινωνικών και πολιτιστικών κανόνων. Στην τελευταία εκατονταετία, οι οικονομικές αλλαγές και η αυξημένη ισότητα των φύλων έχουν αλλάξει το τι θεωρείται «κανονική» διαφορά ηλικίας, και τα τελευταία κοινωνικά κινήματα για τη δικαιοσύνη έχουν ενισχύσει την προσοχή στις δυναμικές εξουσίας στις σχέσεις με διαφορά ηλικίας. Τα ζευγάρια με μεγάλες διαφορές ηλικίας συχνά αντιμετωπίζουν κριτική, και ενώ μερικοί ειδικοί πιστεύουν ότι αυτό μπορεί να αλλάξει, άλλοι υποστηρίζουν ότι οι νέοι ενδέχεται να είναι πιο απορριπτικοί απέναντι στις σχέσεις με διαφορά ηλικίας από ποτέ.

Αυτοί που βρίσκουν τις συνήθειες του ΝτιΚάπριο αντιαισθητικές δεν είναι χωρίς καλούς λόγους. Η αποστροφή στις σχέσεις με διαφορά ηλικίας είναι πολύ κοινή και, όπως τα περισσότερα ταμπού, προέρχονται από χιλιάδες χρόνια εξέλιξης, καθώς και από πιο πρόσφατα κοινωνικά και πολιτιστικά σήματα.

«Σε πολλές κουλτούρες, δεν θεωρείται αποδεκτό να ερωτευτείς κάποιον που είναι πολύ μεγαλύτερος ή μικρότερος από εσένα», λέει η Δρ. Έλενα Τουρόνι, ψυχολόγος και συνιδρύτρια της Κλινικής Ψυχολογίας Chelsea στο Λονδίνο. «Από άλλη σκοπιά, η ανάγκη να δημιουργήσεις οικογένεια μπορεί να έχει αντίκτυπο στην επιλογή του συντρόφου – τόσο από βιολογική άποψη όσο και από την άποψη του να είναι και οι δύο γονείς ζωντανοί για να μεγαλώσουν το παιδί.»

Για τους άνδρες και τις γυναίκες, η γονιμότητα τείνει να μειώνεται μετά την ηλικία των 35, και παρόλο που οι γυναίκες χάνουν την ικανότητα σύλληψης πολύ πιο γρήγορα, έχει νόημα ότι εξελιχθήκαμε για να προσελκύουμε ανθρώπους κοντινής ηλικίας. Αν και υπάρχουν σχετικά λίγα δεδομένα για την ηλικία στις σχέσεις LGBTQ+, γνωρίζουμε ότι οι διαφορές ηλικίας στα ζευγάρια του ίδιου φύλου είναι πολύ πιο κοινές, ίσως αντικατοπτρίζοντας το πόσο επηρεάζει η βιολογική ικανότητα σύλληψης στην επιλογή συντρόφου.

Όμως δεν είναι μόνο το θέμα της ανατροφής παιδιών. Η επιλογή συντρόφου με κοντινή ηλικία κάνει τη σχέση πιο πιθανό να αντέξει στον χρόνο, δείχνει έρευνα. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι αυτό συμβαίνει επειδή τα ζευγάρια αυτά τείνουν να περνούν τις προκλήσεις και τις φάσεις της ζωής τους την ίδια στιγμή και συνεπώς μπορούν να βρουν κοινό έδαφος.

«Στα πρώτα 10 χρόνια του γάμου, οι άνθρωποι αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης από τον γάμο όταν ο/η σύντροφός τους είναι νεότερος/η από αυτούς», λέει η Γκρέις Λόρνταν, αναπληρώτρια καθηγήτρια Συμπεριφορικών Επιστημών στο London School of Economics, η οποία ερευνά τις σχέσεις με διαφορά ηλικίας και την ευτυχία. «Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, η ικανοποίηση από τον γάμο σε ζευγάρια διαφορετικών ηλικιών μειώνεται περισσότερο απ’ ό,τι σε ζευγάρια παρόμοιας ηλικίας. Η πιθανότητα διαζυγίου για ζευγάρια παρόμοιας ηλικίας είναι επίσης χαμηλότερη.»

Ωστόσο, παρά αυτούς τους παράγοντες που μας ωθούν προς συντρόφους της ίδιας ηλικίας, οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες μπορούν μερικές φορές να αντεστραφούν τις εξελικτικές πιέσεις. Το 1900, η μέση διαφορά ηλικίας στα ζευγάρια ήταν περίπου διπλάσια από τη διαφορά του 2000. Ιστορικά, οι άνθρωποι (ιδιαίτερα οι μεσαίοι και ανώτεροι κοινωνικά) ήταν πολύ πιο πιθανό να παντρευτούν κάποιον πολύ μεγαλύτερο ή μικρότερο από αυτούς.

Οι λόγοι για αυτό είναι τόσο βιολογικοί όσο και οικονομικοί. Αν ένας άνδρας 50 ετών θέλει να έχει παιδιά, δεν είναι προς το συμφέρον του να συνδεθεί με μια γυναίκα της ίδιας ηλικίας που είναι πολύ λιγότερο πιθανό να είναι γόνιμη. Σε μια πατριαρχική κοινωνία όπου οι άνδρες έχουν την οικονομική εξουσία, η επιλογή να συνδεθούν με μια πολύ νεότερη γυναίκα θα ήταν πιο πιθανό να είναι διαθέσιμη σε αυτούς.

Στον 19ο και αρχές του 20ού αιώνα, οι περισσότερες γυναίκες αποκλείονταν από την αγορά εργασίας, οπότε είχε νόημα να δώσουν προτεραιότητα στο να παντρευτούν κάποιον που είχε ήδη επιτύχει οικονομική ασφάλεια. Για τους άνδρες, είχε νόημα να εδραιώσουν πρώτα την οικονομική τους κατάσταση και να ανησυχήσουν για το γάμο αργότερα – όταν λόγω της αυξημένης κοινωνικής τους δύναμης, θα μπορούσαν να βρουν νεότερες γυναίκες που παρείχαν την καλύτερη ευκαιρία για να αποκτήσουν παιδιά.

Ποιον κρίνουμε και γιατί

Αλλά καθώς οι γυναίκες απέκτησαν μεγαλύτερη οικονομική δύναμη, η γοητεία ενός πολύ μεγαλύτερου συζύγου μειώθηκε, κάνοντας τις σχέσεις με διαφορά ηλικίας λιγότερο κοινές – και συχνά πιο ταμπού.

Σήμερα, ακόμη και όταν οι περισσότερες κοινωνίες αγκαλιάζουν τις πιο προοδευτικές απόψεις για την αγάπη, τις σχέσεις και τις ποικίλες μορφές τους, τα ζευγάρια όπου το ένα άτομο είναι πολύ μεγαλύτερο από το άλλο εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν κριτική. Αντί να υποθέσουμε ότι οι άνθρωποι είναι ευτυχισμένοι μαζί, υπάρχει η τάση να ανησυχούμε για πιθανούς ανισόρροπους ισχυρισμούς, βλέποντας τη σχέση ως συναλλακτική, υποθέτοντας ότι το ένα μέρος επιδιώκει να ανέβει κοινωνικά ή οικονομικά.

Υπάρχει ακόμη και ειδική ορολογία για να ενισχύσει αυτή την κριτική· ένας μεγαλύτερος άνδρας πρέπει να είναι «sugar daddy», μια νεότερη γυναίκα «gold digger» ή θύμα «daddy issues».

Τα τελευταία χρόνια, αυτή η ορολογία έχει επεκταθεί να περιλαμβάνει σχέσεις στις οποίες οι γυναίκες είναι πολύ μεγαλύτερες από τους συντρόφους τους.

Τα τελευταία χρόνια, η συγκεκριμένη ορολογία έχει επεκταθεί για να περιλαμβάνει σχέσεις στις οποίες οι γυναίκες είναι η σημαντικά μεγαλύτερη σύντροφος, λέξεις όπως «cougars» και «toy boys» αντικατοπτρίζουν την άνοδο αυτού του είδους σχέσεων.

Στατιστικά δείχνουν ότι το 1963 μόνο το 15% των αντρών στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν μεγαλύτεροι από τις γυναίκες τους. Μέχρι το 1998, αυτό είχε ανέβει στο 26%, και τα ευρήματα μιας μελέτης του 2011 υποδεικνύουν ότι ο αριθμός των γυναικών που ήταν παντρεμένες ή συγκατοικούσαν με έναν άντρα πέντε χρόνια ή νεότερο είχε σχεδόν τριπλασιαστεί από τη δεκαετία του 1970.

Οι γυναίκες που επιλέγουν να βγαίνουν με νεότερους άντρες φαίνεται να αντιμετωπίζουν δυσανάλογη κριτική. «Εμείς οι άνθρωποι κρίνουμε, και αν αυτό που κάνει ο γείτονάς μας δεν συμφωνεί με αυτό που περιμένουμε, βάζουμε πάνω του το φως», λέει η Lordan. «Οι γυναίκες που ταυτίζονται με νεότερους άντρες πάνε ενάντια στο ρεύμα όταν πρόκειται για τη αφήγησή μας για το γάμο, και έτσι υφίστανται την περισσότερη κριτική.»

Η προσοχή των μέσων ενημέρωσης που περιέβαλε το γάμο του Γάλλου Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν με μια γυναίκα 24 χρόνια μεγαλύτερη από αυτόν, ή η έντονη κάλυψη της σχέσης της 41χρονης Κιμ Καρντάσιαν με τον 28χρονο Πιτ Ντέιβιντσον υπογραμμίζουν αυτό το φαινόμενο. Παρόλα αυτά, η Touroni πιστεύει ότι οι σχέσεις με μεγαλύτερους άντρες/νεότερες γυναίκες τώρα έχουν ακόμη μεγαλύτερη κριτική από τις σχέσεις με μεγαλύτερες γυναίκες/νεότερους άντρες.

Αυτό ενδέχεται να συνδέεται εν μέρει με το κίνημα #MeToo, το οποίο έθεσε μεγαλύτερη προσοχή στις δυναμικές εξουσίας στις σχέσεις. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι μια σημαντική διαφορά ηλικίας, σε συνδυασμό με την κοινωνική και οικονομική δύναμη που ασκούν οι άντρες σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία, μπορεί να αφήσει τις νέες γυναίκες σε μια ευάλωτη θέση. Μια μελέτη που διεξήχθη αμέσως μετά την ανάδειξη του κινήματος #MeToo δείχνει ότι πολλοί εξωτερικοί παρατηρητές πιστεύουν ότι υπάρχει μια διάσταση εκμετάλλευσης στις σχέσεις με διαφορά ηλικίας. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι νέοι άνθρωποι ήταν ιδιαίτερα αρνητικοί σε σχέσεις στις οποίες ο άντρας ήταν μεγαλύτερος, και υπέθεσαν ότι η σχέση ήταν βασισμένη σε ανταλλαγή – για παράδειγμα, ότι οι άνθρωποι αντάλλασσαν σεξ για έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής.

Θα εξαφανιστεί το ταμπού της διαφοράς ηλικίας;

Σήμερα, υπάρχει αυξημένη αποδοχή ότι όλες οι σχέσεις φαίνονται διαφορετικές – είτε αυτό αφορά τη σεξουαλικότητα, το φύλο ή ακόμα και τον αριθμό των ατόμων στην ίδια σχέση.

Η Touroni λέει ότι καθώς περισσότερα είδη σχέσεων γίνονται κανονικά, ελπίζει ότι οι άνθρωποι θα σεβαστούν τις επιλογές εκείνων που βρίσκονται σε σχέσεις με διαφορά ηλικίας. «Ζούμε σε μια εποχή μεγαλύτερης ελευθερίας και ευελιξίας, οπότε θα ήθελα να πιστεύω ότι με τον χρόνο θα γίνουμε σημαντικά λιγότερο επικριτικοί για τις επιλογές σχέσεων των άλλων, είτε πρόκειται για διαφορά ηλικίας είτε για οτιδήποτε άλλο.»

Δεδομένου ότι οι νέοι άνθρωποι είναι γενικά στην πρώτη γραμμή των κοινωνικών αλλαγών, η αποδοκιμασία τους θα μπορούσε να σημαίνει ότι το ταμπού της διαφοράς ηλικίας θα γίνει ακόμα πιο βαθιά ριζωμένο.

«Συνολικά, ελπίζω ότι γινόμαστε λιγότερο επικριτικοί απέναντι στους άλλους, όποιες κι αν είναι οι επιλογές τους», λέει η Lordan.

«Αλλά οι εικόνα για το πώς φαίνεται μια ‘καλή’ σχέση είναι τόσο βαθιά ριζωμένες στην δυτική κοινωνία, που είναι απίθανο να φτάσουμε σε ένα σημείο όπου οι άνθρωποι θα σταματήσουν να κρίνουν τις επιλογές τρόπου ζωής των άλλων που αντιτίθενται σε αυτά τα πρότυπα, συμπεριλαμβανομένων των ζευγαριών με διαφορά ηλικίας.»