Η ζωή των μοναχών, ανεξαρτήτως φύλου, είναι γνωστή κυρίως για την πνευματική τους ενασχόληση, την εγκράτεια και την νηστεία. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί έντονο ενδιαφέρον για την κουζίνα των μοναστηριών και έχουν εκδοθεί πολλά βιβλία με συνταγές που σχετίζονται με αυτήν. Οι λόγοι για το ενδιαφέρον αυτό είναι ποικίλοι.

Καταρχάς, υπάρχει περιέργεια σχετικά με το πώς οι μοναχοί συνδυάζουν τη συχνή νηστεία με την υγεία και τη σωματική τους αντοχή. Επιπλέον, αναρωτιόμαστε για την εξαιρετική γεύση των φαγητών που ετοιμάζουν. Τέλος, υπάρχει και μια πιο επιστημονική προσέγγιση, που αφορά τη σχέση της διατροφής των μοναχών με την «μεσογειακή διατροφή» και τη θέση των υλικών που χρησιμοποιούν στην «διατροφική αλυσίδα».

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με το δημοσίευμα του Olympiobima, η μαγειρική θεωρείται κυρίως γυναικεία υπόθεση και οι περισσότερες νοικοκυρές συνεχίζουν να ετοιμάζουν το φαγητό στο σπίτι. Είναι φυσικό, λοιπόν, οι γυναίκες να επιθυμούν να μάθουν μυστικά για νόστιμα και θρεπτικά πιάτα, όπως αυτά που ακούνε ότι ετοιμάζονται στα μοναστήρια, ιδιαίτερα στο Άγιο Όρος, όπου η είσοδος γυναικών απαγορεύεται. Παράλληλα, οι άντρες που έχουν επισκεφθεί το Άγιο Όρος και έχουν φάει με τους μοναχούς, αναρωτιούνται επίσης για την νοστιμιά των μοναστηριακών φαγητών, ακόμα και των νηστίσιμων.

Από προσωπική εμπειρία, μπορώ να πω ότι στο Άγιο Όρος δεν υπάρχουν δρόμοι και αυτοκίνητα, και η μετακίνηση από μονή σε μονή γίνεται με τα πόδια, κάτι που είναι πολύ κουραστικό. Επίσης, στα μοναστήρια δεν υπάρχουν ψυγεία γεμάτα τρόφιμα, και περιμένεις την ώρα της «τράπεζας» μόνο δύο φορές την ημέρα. Έτσι, όταν έρχεται η ώρα του φαγητού, έχεις πεινάσει και ό,τι φας σου φαίνεται πολύ νόστιμο.

Μια άλλη εξήγηση είναι ότι τα υλικά που χρησιμοποιούν οι μοναχοί είναι βιολογικά και οικολογικά, χωρίς χημικά και συντηρητικά. Οι φούρνοι τους είναι ξυλόφουρνοι, προσφέροντας μια μοναδική γεύση. Οι μοναχοί καλλιεργούν τα δικά τους λαχανικά και έχουν δικά τους ψάρια και κρασί. Ένα από τα διακονήματα τους είναι και το ψάρεμα, ενώ στα δάση της χερσονήσου υπάρχουν αγριογούρουνα που προσφέρουν κρέας σε κάποιες περιπτώσεις.

Στα μοναστήρια που επισκέφτηκα, οι μάγειρες ήταν εκπαιδευμένοι, με έναν να είναι χημικός και άλλον διατροφολόγος. Όλοι οι μάγειρες έχουν εκπαιδευτεί από τους παλαιότερους. Επιπλέον, η νοστιμιά των φαγητών αποδίδεται και στο γεγονός ότι είναι ευλογημένα. Πριν αρχίσουν το μαγείρεμα, οι μάγειρες ζητούν την ευχή του ηγουμένου και προσεύχονται.

Στο Άγιο Όρος, οι νηστείες τηρούνται αυστηρά. Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή, όλο το χρόνο, το γεύμα είναι ένα και αλάδωτο, εκτός εορτών. Στις συνταγές τους χρησιμοποιούν άφθονα βότανα, λαχανικά και όσπρια. Τις Κυριακές και τις γιορτές, τα ψαράκια γεμίζουν τα πιάτα των μοναχών και των προσκυνητών.

Η διατροφή των μοναχών αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για το πώς θα πρέπει να τρέφεται κανείς. Οι μοναχοί δεν τρώνε κρέας, αλλά καταναλώνουν πολλά όσπρια και μαγειρευτά φαγητά, τρώγοντας δύο φορές την ημέρα, συγκεκριμένες ώρες. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, τα γεύματα είναι δύο: το μεσημεριανό στις 8 π.μ. και το βραδινό στις 6 μ.μ. Δεν υπάρχει πρωινό ή ενδιάμεσο γεύμα. Το χειμώνα, το ωράριο αλλάζει κατά μία ώρα.

Η κατανάλωση φαγητού γίνεται με μέτρο, και μόλις τελειώσει η ποσότητα του γεύματος, δεν υπάρχει δυνατότητα για επιπλέον. Παρά την απουσία κρέατος, οι μοναχοί δεν έχουν προβλήματα υγείας και σπάνια αρρωσταίνουν. Αξιοσημείωτο είναι ότι δεν καπνίζουν.

Συνοπτικά, η διατροφή των μοναχών περιλαμβάνει: τροφές χωρίς λίπη, ταχίνι, γεύματα σε συγκεκριμένες ώρες, εγκράτεια στην ποσότητα, αποχή από το κρέας και αποκλειστική χρήση ελαιόλαδου. Αποφεύγουν τα κατεργασμένα τρόφιμα και καταναλώνουν ελιές, λαχανικά, ψωμί και ζυμαρικά, καθώς και τυριά, αυγά και πίτες σε συγκεκριμένες ημέρες.

Η διατροφή τους είναι πλούσια σε βιταμίνες και φυτικές ίνες, ενώ τα όσπρια αποτελούν την «κρέα» τους. Παρέχουν σύνθετους υδατάνθρακες και φυτικές πρωτεΐνες. Το ψωμί είναι η βάση της διατροφής τους και παρέχει ενέργεια και φυτικές ίνες.

Η διατροφή αυτή, σύμφωνα με ειδικούς, λειτουργεί προστατευτικά κατά των καρδιοαγγειακών νοσημάτων και προσφέρει πολλά οφέλη, όπως η μείωση χοληστερίνης και τριγλυκεριδίων, η καλύτερη ρύθμιση του σακχάρου και της αρτηριακής πίεσης, καθώς και η προστασία από καρκίνους.

Για τους μοναχούς, η νηστεία είναι η βάση όλων των αρετών, και η τήρησή της επιφέρει οφέλη τόσο στο σώμα όσο και στην ψυχή. Σήμερα, στο Άγιο Όρος ζουν περίπου δύο χιλιάδες μοναχοί, οι οποίοι συνήθως πεθαίνουν από φυσιολογικά αίτια σε μεγάλη ηλικία. Η επιβεβλημένη νηστεία συμβάλλει σημαντικά στη σωματική τους υγεία.

Οι μοναχοί ακολουθούν τους κανόνες της νηστείας με χαρά, καθώς βιώνουν τα οφέλη της. Η νηστεία καθαρίζει το νου και εξευγενίζει τη σκέψη.

Συνοπτικά, οι μοναχοί ζουν μια ζωή που συνδυάζει τη λιτή διατροφή με την έντονη σωματική άσκηση, διατηρώντας την υγεία και την ευεξία τους. Οι κοινές συνήθειες τους, όπως η σωματική άσκηση, η κοινή εστίαση και η ξεκούραση, μεγιστοποιούν τα οφέλη της διατροφής τους.

Ο Άγιος Ευφρόσυνος είναι ο προστάτης των μαγείρων, και οι μάγειρες μοναχοί προσεύχονται για την ευλογία του πριν αρχίσουν να μαγειρεύουν.